Er is in het verleden (en in de toekomst zal dat ook weer zo zijn) veel te doen geweest over en met referenda. Ikzelf ben blij dat er geen bindend referendum vastligt in de wet. Een raadgevend referendum is nutteloos. Eerder schadelijk dan behulpzaam. Allebei de vormen zijn een zwaktebod van het Kabinet. Als je een referendum inzet, dan loop je automatisch de kans dat, wanneer het bindend is, je eigen overtuiging in het gedrang komt. Bovendien laat het zien dat je kennelijk niet tot fatsoenlijk regeren in staat bent. Je bent immers gekozen door een grote groep mensen om datgene te verdedigen wat je hen hebt beloofd. Met een referendum loop je de kans die belofte te moeten breken. Individuele politici maken nog wel een kans om de schuld elders neer te leggen, maar dan moeten ze zich tenminste hevig hebben verzet. Tegen het referendum zelf en liefst ook tegen de uitkomst (ook al zou dat in hun voordeel hebben uitgevallen). Dat zal alleen zelden gebeuren omdat dat dan weer een coalitie tot vallen kan brengen. Een raadgevend referendum dat door een regering wordt genegeerd is al helemaal uit den boze. Volkswoede zal hun deel zijn. We hebben het gezien bij het Oekraïne referendum.
Slecht idee, dus.
Een ander argument om tegen een referendum te zijn is simpele logica. Op het moment dat een coalitie gevormd is en de juiste poppetjes op de juiste plekjes zijn gezet, gaat hun werk beginnen. Van minister tot ambtenaar. Van ambassadeur tot diplomaat. Hún werk. Niet dat van jullie (het volk). Jullie hebben je ‘werk’ gedaan, te weten: stemmen. Als je hebt gestemd ga je impliciet akkoord met de regels van de democratie. En die houden o.a. in dat je vertrouwen schenkt aan de mensen die jou gaan vertegenwoordigen in de regering, dan wel het parlement. Wij, stemmers, zouden juist boos moeten worden als er om een referendum wordt gevraagd. Wat denken ze wel niet? Wij hun werk nog eens gaan doen!? Dacht het niet, vriend! Doe je werk en misschien, als je het goed doet, stem ik volgende keer weer op je.
Zwart/wit gezien zou je kunnen zeggen dat deskundige beoordeling door mensen die er verstand van horen te hebben, wordt ingeruild tegen het oordeel van de onderbuik des volks en de zichzelf benoemde elite. Het is maar welke groep de moeite neemt een vakje aan te kruizen. Nu weet ik wel dat ik hierbij generaliseer, maar in de praktijk komt het er wel vaak precies zo op neer.
Helemaal niks ten goede van een referendum dan?
Niet echt. Al kan ik me wel voorstellen dat een regering intern zó hopeloos verscheurd is, dat ze het als een laatste redmiddel zien. Nog steeds een zwaktebod, vind ik. Ook kan het zijn dat een regering de ‘voeling’ met het volk over een bepaalde kwestie volledig kwijt is en daarom graag wil weten hoe er in de samenleving nou écht tegenaan wordt gekeken. Weer een zwaktebod. Want niet goed opgelet, kennelijk. Hebben politici wel vaker last van. Zelfs al valt een referendum ‘goed’ voor de uitschrijvers daarvan, dan blijft er nog steeds een groep mensen over die nog bozer zullen zijn.
En zo’n regering valt meestal vrij snel. En dan moeten wij weer aan het ‘werk’.
Menno Voorwinde
